december 2021

Varend door de landschappen, steden en dorpen van Noord-Nederland ben ik gefascineerd geraakt door de veelzijdigheid van ons land. De intrigerende (historische) binnensteden van Blokzijl, Kuinre, Dokkum, Alkmaar; de prachtige uitgestrektheid van Westerwolde (Groningen) en Zuidwest Friesland; de heerlijke natuur van Weerribben, Lauwersmeer, Waddenzee en IJssel; en als kers op de taart het piepjonge pareltje de Marker Wadden; Nederland heeft veel te bieden!

Nieuwsgierig naar het relatieve ruimtegebruik van platteland, stad en natuur in Nederland ben ik eens in de cijfertjes gedoken die het CBS hier eens in de drie jaar over publiceert (Statline). De meest recente cijfers over het jaar 2018 zouden dit jaar nog gepubliceerd moeten worden, maar de cijfers van 2015 geven ook al een goed inzicht. Bovenstaand taartdiagram heb ik getekend om de verdeling van ruimte visueel te maken. Anders dan het CBS ben ik hierbij uitgegaan van het totale landoppervlak inclusief binnenwateren (zoals het IJsselmeer), maar exclusief buitenwateren (zoals de Waddenzee).

Hoewel het dagelijkse uitzicht van de meeste van ons anders doet vermoeden, bestaat meer dan de helft van ons land uit agrarisch gebied. Andersom is het aandeel 'stedelijk gebied', de combinatie van bebouwing, verkeer en recreatie, 'maar' zo'n 17%. Dit is tegelijkertijd ook het deel waarin zich de meeste mensen begeven en daardoor kan er gemakkelijk een vertekend beeld ontstaan, vermoed ik.

Het bovenstaande beeld toont slechts een momentopname. Er gaat een enorm boeiende historie aan vooraf, en niet minder boeiend, er ligt nog een spannende ontwikkeling van het Nederlandse landschap in het verschiet. Het agrarisch gebied neemt niet alleen in de statistieken van bodemgebruik een prominente plek in, ook in de actualiteit van politiek en media kunnen we er niet omheen. Thema's zoals stikstof, biodiversiteit, klimaatverandering, woningtekort, ze lijken allemaal druk te zetten op het agrarisch gebied en daarmee op de mensen wiens leven verweven is met datzelfde landschap.

Vanuit de ongecompliceerde luxe van ons bootje op het water kon ik mij niet onttrekken aan een optimistische kijk op dit alles. Hoewel er zeker ook sprake is van een bedreiging van traditionele waarden, of misschien wel júíst daarom moeten we ook oog hebben voor de kansen die tussen alle dilemma's verborgen liggen. Dat het ons als maatschappij iets gaat kosten valt niet te ontkennen, maar er is ook zicht op prachtige opbrengsten! Kunnen we met investeringen op het ene terrein bijvoorbeeld ook waarde toevoegen op andere vlakken? Zou het niet mooi zijn als we investeren in nieuwe vormen van ruimtegebruik die de grenzen van de 'taartpunt' overstijgen; die in meer dan één 'taartpunt' een positieve bijdrage leveren?

Natuur met agrarisch-economische productiewaarde? Recreatieve inzet van agrarisch gebied? Wonen onder voorwaarden van de natuur?

Wordt vervolgd!